TARİH NEDİR ?
Geçmişte yaşamış insan topluluklarının ekonomik, siyasal ve sosyal alanlardaki yaşantılarını neden sonuç ilişkileri içerisinde belgelere dayanarak yer ve zaman göstererek tarafsız biçimde inceleyen ve anlatan sosyal bilim dalıdır.
Tarihin Yöntemi
Yazısız ve yazılı kaynaklardan yararlanmak, zaman zaman sözlü kaynaklara da başvurmaktır.
Sebep–sonuç ilişkisini açıklamak ve olayları kronolojik sıraya göre incelemek anlatmak.
Not: Tarih bilimi deney ve gözlem metodlarından yararlanmaz.
TARİHİN KONUSU NEDİR? : Geçmiş zamanda yaşayan insan topluluklarının her türlü faaliye-tidir.
TARİH ANLATIMINDA YER VE ZAMANIN ÖNEMİ NEDİR?
- Yer ve zamanın belirtilmesiyle olayın GERÇEK olup olmadığını anlarız.
- Olayın geçtiği yer ile olayın meydana geldiği zaman dilimi o olayın sebep ve sonuçlarını belirlememizde gereklidir. Çünkü o yerin iklimi, yaşam şartları, madenleri, o zaman için-deki nüfusu,o zaman içindeki toplumsal değerler olayın meydana geliş sebeplerini oluşturabilirler.
SEBEP-SONUÇ İLİŞKİSİNİN ÖNEMİ NEDİR?
Bütün olaylar bir zincirin halkaları gibi birbirine bağlıdır. Her olay kendisinden önceki olayın SONUCU, kendisinden sonraki olayın SEBEBİ'dir. Önceki olayı bilmezsek, sonraki olayı kavrayamayız.
OLAY NEDİR? OLGU NEDİR?
OLAY: İnsanları ilgilendiren sosyal, ekonomik, kültürel, dini ve benzeri alanlarda meydana gelen oluşumlardır.
OLGU: Oluşum süreci içinde ya da başka bir şeyin belirtisi olarak gözlemlenmiş olaylardan ibarettir.
Örnek: Anadolu'nun Türkler tarafından fethi OLAY'dır. Anadolu'nun Türkleşmesi OLGU'dur.
TARİH FELSEFESİ NEDİR?: Tarihi tecrübeleri günümüz meselelerinin çözümü için yeni-den yorumlamaya Tarih Felsefesi denir.
TARİHİN TASNİFİ(SINIFLANDIRILMASI)
1. Zamana Göre Sınıflandırma: (Örnek: Ortaçağ tarihi,15. yüzyıl tarihi gibi...)
2. Mekana(Yer) Göre sınıflandırma: (Örnek:Türkiye Tarihi,Avrupa tarihi gibi...)
3. Konuya Göre Sınıflandırma: (Örnek: Tıp Tarihi, Sanat tarihi gibi...)
TARİHİ NEDEN SINIFLANDIRIYORUZ?
Tarihi Zamana, Mekana ve Konuya göre sınıflandırmamızın nedeni öğrenmeyi, öğretmeyi, araştırmayı kolaylaştırmaktır.
TARİHİN ÇEŞİTLERİ:
Yazılış şekillerine göre tarih çeşitleri:
1.Hikayeci (Rivayetçi) Tarih:Tarihi olaylar olduğu gibi aktarılmıştır. Neden–sonuç ilişkisine yer verilmemiştir.
2.Öğretici Tarih:Geçmişteki olaylardan ders alınabilecek şekilde anlatımın yapıldığı tarihtir.
3.Neden–Nasılcı Tarih:Olayların nedenlerini ve sonuçlarını "Neden ve nasıl" olduğunu sorarak açıklayan tarihtir. Bilimsel tarihçilik bu yöntemle çalışır.
Kapsadığı Konulara Göre Tarih Çeşitleri:
1.Genel Tarih:Olayları her yönüyle bütün olarak anlatır.
2.Siyasi Tarih:Devletler arası siyasi ilişkiler ile bir devletin iç olaylarını anlatır.
3.Özel Tarih:Bir ulusun veya devletin tarihini anlatır.
4.Uygarlık Tarihi:Toplumların kültürel ve teknik alandaki gelişmelerini inceler.
5.Sanat Tarihi:Toplumların sanat eserlerini ve sanat akımlarını inceler.
TARİHİN YÖNTEMİ:
Tarihi olayları araştıran bir tarihçi sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygular.
- KAYNAK ARAMA: Önce olayla ilgili kaynaklar aranır.
Kaynaklar 2'ye ayrılır:
1) Ana Kaynaklar(Birinci el kaynaklar): Olayın geçtiği döneme ait kaynaklardır.
2) İkinci El Kaynaklar: Ana kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan kaynaklardır.
Ayrıca kaynakları YAZILI ve YAZISIZ kaynaklar diye de ikiye ayırabiliriz:
1) Yazılı Kaynaklar: Kitabeler, fermanlar, kanunlar, mahkeme kayıtları, noterlik yazıları,gazeteler, dergiler vb...
2) Yazısız(Sözlü) Kaynaklar: Evler, kaleler, tapınaklar, heykeller, silah, eşyalar,destanlar, efsaneler, fıkralar, atasözleri örf ve adetler vb...
- VERİLERİ TASNİF, TAHLİL VE TENKİT ETME:
1) Tasnif(Sınıflandırma): Elde edilen bilgiler zamana, mekana ve konuya göre tasnif edilir.
2) Tahlil(Analiz=İnceleme) : Kaynaklardan elde ettiğimiz bilgiler güvenilir mi?Karşılaştırma yapılarak bilgiler bu yönde incelenir.
3) Tenkit(Eleştiri): Elde edilen bilgilerin işe yarayıp yaramadığı, hangi bilgilerin kullanılacağı belirlenir.
- SENTEZ(BİRLEŞTİRME): Kaynaklardan elde edilen bilgiler düzenlenerek yazılması safha-sıdır.
TARİHE YARDIMCI BİLİMLER
1. ARKEOLOJİ:Geçmiş uygarlıklara ait kalıntıları bulan ve kanıtlayan bilimdir. Özellikle tarih öncesi dönemlerle ilgili bilgiler ve belgeler sunan bir bilimdir.
2. PALEOGRAFYA:Geçmişte kullanılan yazıları okuyan bilimdir.
3. ETNOGRAFYA:Bir toplumun gelenek ve görenekleriyle ilgili özellikleri araştıran ve anlatan bilimdir.
4. ETNOLOJİ:Birden fazla sayıdaki toplumların gelenek ve göreneklerini kıyaslamalar yaparak inceleyen bilimdir.
5. EPİGRAFYA:Kitabeler bilimidir. Yazılı anıtları inceler. Bu bilim çalışmalarını paleografya ve filoloji ile birlikte yürütür.
6. FİLOLOJİ:Dil bilimidir. Diller arasındaki ilişkileri inceler.
7. NUMİZMATİK (MESKUKAT):Geçmişte kullanılan paraları ve bunların üzerindeki yazılar ve damgaları okuyarak tarihçilere bilgiler kazandırır.
8. FİZİKİ ANTROPOLOJİ:İnsanların iskelet yapılarını inceleyerek ırkları belirleyen bilimdir.
9. PALEANTROPOLOJİ:Günümüzde görülmeyen insan türüne ait fosilleşmiş kalıntıları inceler.
10.SOSYOLOJİ:İnsanların yaşayışlarını düzenleyen yasaları ve toplumsal gelişmeleri inceleyen bilimdir. Özellikle yakın çağdaki olayların daha iyi anlaşılmasında tarihe yardımcı olur.
11.DİPLOMASİ:Devletler arası ilişkilerle ilgili belgeleri veya bir devletin iç siyasal olaylarla ilgili ferman anlaşma gibi belgeleri inceler.
12.KİMYA:Tarih öncesi devirlerin aydınlatılmasında kullanılan kalıntıların yıllarını belirlemede kimyasal metodlardan da yararlanılır. Bu metodlardan bir tanesi de karbon 14 metodudur.
13.SİCİLOGRAFİ (MÜHÜR BİLGİSİ):Geçmişte kullanılan mühürleri inceler.
14.HERALDİK:Arma bilgisi.
15.ŞECERE :Devletlerin tarihinde etkili olan kişilerin soy geçmişlerini araştırır.
√ Diğer yardımcı bilimler; Ekonomi, Tıp, Psikoloji, Coğrafya, Kronoloji.
